Wanneer mensen van de ene dag op de andere verdwijnen door sociale druk, financiële, huiselijke of mentale problemen, noemen ze dat in Japan: jōhatsu. We onderzoeken de groeiende impact van de maatschappelijke problemen die aan de basis liggen van het fenomeen.

Documentairemaker Robbe Van der Vloet gaat samen met Japanoloog Arend Bucher naar Japan om het probleem in beeld brengen. Ze spreken met nabestaanden en instanties die helpen bij het opsporen van jōhatsu. Ze zoeken uit waarom mensen die vrijwillig verdwijnen alles achterlaten en waar ze heen gaan.

Wat is Jōhatsu?

Jōhatsu is een fenomeen in Japan waarbij mensen van de ene dag op de andere verdwijnen door sociale druk, financiële, huiselijke of mentale problemen. Door het rechtssysteem in Japan is het bijna onmogelijk om deze mensen terug te vinden wanneer er geen sporen zijn van criminele feiten. In het Japans omschrijven ze dit als ‘minji fu-kainyū’(民事不介入). Dat wil zeggen dat de politie niet tussenkomt bij privé-zaken. Ook niet wanneer de familie naar een onderzoek vraagt. Een officiële aanvraag voor zo’n onderzoek komt er bijna nooit, omdat families vaak te veel schaamte voelen om af te wijken van de vooropgestelde regels.

Hoewel jōhatsu door het Japanse overheid niet als een ‘probleem’ gezien wordt, is het dat wel degelijk. Het jōhatsu-probleem wordt in stand gehouden door een conflict binnen de Japanse maatschappij, waarbij sociale conventies de weg naar oplossingen vaak blokkeren. Die sociale conventies zijn onder meer schaamte, een verouderd rollenpatroon en de geïnternaliseerde druk om niet buiten de bestaande norm te treden. Mondai: jōhatsu geeft een beeld van een met zichzelf worstelende maatschappij waarin factoren als schaamte ervoor zorgen dat bestaande problemen een taboe blijven. Bovendien ontstaat jōhatsu ook vanuit onderliggende oorzaken, zoals de enorme druk om te presteren, en de bijhorende gevolgen voor het mentale welzijn van de Japanners.

Wat zijn de gevolgen?

Jōhatsu heeft een sneeuwbaleffect op meerdere vlakken. De schaamte en mentale schade die ‘verdwijnen’ met zich meebrengt stopt niet bij de persoon die verdwijnt. De hele familie wordt geconfronteerd met de schaamte en emotionele schade van een verdwenen familielid.

Er zijn ook economische gevolgen aan jōhatsu. Zo leven er vele in armoede omdat ze hun vaste job achterlieten. Maar ook bij de achtergebleven familie kunnen er financiële problemen naar voren komen omdat ze plots met een maandloon minder moeten rondkomen elke maand. 

Wat gaat Kozui doen?

In de zomer van 2022 vertrekken documentairemaker Robbe Van der Vloet en Japanoloog Arend Bucher naar Tokio. Omdat de stad zo immens groot is, is het de ideale plek om ongemerkt onder te duiken. Hier brengen we het meeste van onze tijd door. Duizenden mensen van over heel Japan komen er naartoe om te verdwijnen. Ook Japanners uit Tokio zelf verhuizen zo binnen deze metropool. We gaan er op pad met Koyama Goro van detectivebureau JAPAN PI, en we spreken met families van mensen die verdwenen zijn. Daarna reizen we door naar Shizuoka. De kleine zakenstad is centraal gelegen in Japan, ten westen van Tokio, en staat bekend om zijn vele warmwaterbronnen. Ook Shizuoka is een hotspot voor jōhatsu. Hier spreken we af met Anezai van detectivebureau Haraichi tantei jimusho. We bezoeken ook de Tojinbo kliffen aan de noordkust van Japan. De plek staat vooral bekend om het aantal zelfmoorden die er gepleegd worden. We spreken er met Shige Yukio over het verband tussen zelfmoord en jōhatsu.